De ijsvogel: blauwe vogel in het blauwe hart

Afbeelding: Joke Huijser-Spekken   Door Jan van der Winden Wellicht denkt niet iedereen aan ijsvogels als vaste bewoners van het IJsselmeergebied. Toch kan je ze jaarrond langs de oevers en bij eilanden tegenkomen. Vrijwel iedereen wordt enthousiast van een ontmoeting met een ijsvogel. De kleuren doen immers tropisch aan. Er zijn ongeveer 120 soorten ijsvogels op de wereld en die leven vrijwel allemaal in warme klimaten. De Europese ijsvogel broedt heeft een zeer groot verspreidingsgebied dat zich ver naar het noorden uitstrekt. De meeste soorten zijn uitstekende vissers, maar er zijn ook insectenetende bosbewoners. De één is nog mooier dan de andere. Onze ijsvogel is prachtig azuurblauw van boven en oranje van onderen. Hij eet vooral vis en leeft dus langs stromend of stilstaand water. Ze graven in een steile oeverwand een nestgang uit, van 50 tot 90 cm, met een nestkamer aan het eind. Daar leggen ze 4 tot 8 eieren die na 20 dagen uitkomen. In een broedseizoen kunnen ze soms wel drie keer jongen produceren. Dan kan een paar dus meer dan 12 jongen in een seizoen grootbrengen. Dat is heel hard nodig want ijsvogels kunnen niet tegen ijs! Als het water bevroren is, kunnen ze niet vissen. Dat leidt in strenge winters tot enorme sterfte en overleeft soms minder dan 40% van de ijsvogels. In topjaren broeden er minimaal 1000 paar in Nederland en na strenge winters dus een fractie hiervan. Dankzij de zachte winters van de afgelopen jaren waren er veel ijsvogels. Maar de vorst van midden februari kan hier een eind aan gemaakt hebben. We zullen zien. Bijzonder aan de Europese ijsvogel is dat een deel van de individuen in de winter blijft en een deel op trek gaat. Zo komen er ijsvogels uit noordelijke streken naar Nederland. En dan zijn ze werkelijk overal aanwezig, van stadsparken tot de oevers van grote meren. In het IJsselmeergebied zijn ook in het winterhalfjaar het talrijkst. De natuurlijke oevers van de randmeren zijn het mooiste voor ze, maar langs het IJssel- en Markermeer kan je ze echter ook overal aantreffen. Als er maar wat bomen, riet of struiken groeien. Ze zitten dan ook in havens, bij sluisjes en bij beekmondingen. Mogelijk verblijven er in zachte winters enkele honderden ijsvogels in het IJsselmeergebied. Her en der broeden ook ijsvogels langs de oevers of vlak bij de meren aan de binnenzijde van de dijk. Waarschijnlijk broeden er wel enkele tot vele tientallen paren in het gebied. Je kan ijsvogels in de winter helpen door plekken met open water niet te verstoren zodat ijsvogels daar kunnen vissen. En het is vrij eenvoudig om ijsvogels als broedvogel aan de oever van het IJsselmeergebied te krijgen, namelijk met behulp van een simpele ijsvogelwand.  

Tekst Inspraak Flevo-landschap op Raadsvergadering Almere 28-01-20

Agendavoorstel PvdA, SP en Partij voor de Dieren: Overslaglocatie Blocqvan Kuffeler (RG-15/2021)   Dames en heren, Allereerst wil ik u bedanken voor de gelegenheid om in te spreken. Mijn naam is Ben Huisman. Ik ben directeur van Stichting Het Flevo-landschap. Almere is de trotse hoeder van unieke gebieden aan de noordrand van de stad. Het unieke van deze gebieden zit in een aantal aspecten. Om te beginnen zijn er de natuurgebieden van internationale betekenis: de Lepelaarplassen, Oostvaardersplassen en het Markermeer. Deze zogenaamde Deltanatuur is uniek te noemen, zowel qua betekenis als qua ontstaansgeschiedenis. Man made natuur van de bovenste plank en ongelooflijk belangrijk voor 100-en vogelsoorten. Een tweede aspect waarom juist dit gebied uniek is, is gelegen in het landschappelijke. De weidsheid en ruimtelijkheid van het Markermeer, de markante dijk als verbinding naar de grootste Deltanatuur binnendijks. Landschappelijke kwaliteiten die je in deze combinatie zelden tegenkomt. Het derde aspect is het iconische gemaal Blocq van Kuffeler. Iconisch omdat het één van de grootste gemalen in Europa is, vanwege het gebouw zelf en vanwege de rol die dit gemaal heeft gespeeld en nog speelt in de wording van zuidelijk Flevoland. Het is niet voor niets dat deze gebieden in 2018 een mooie strik hebben gekregen in de vorm van de status van Nationaal Park NieuwLand. Een gebied dat gezien en beleefd mag worden. Het voormalige werkeiland en het Oostvaardersdiep, samen de wieg van Almere, vormen een scharnierpunt voor een optimale beleving van al deze aspecten. Het Flevo-landschap is eigenaar van de Lepelaarplassen, Vaartsluisbos en Wilgenbos. Het bezoekerscentrum De Trekvogel op het werkeiland ontvangt jaarlijks vele bezoekers. Als Flevo-landschap zijn wij volop bezig om een heel forse impuls te geven aan de verdere ontwikkeling van ons gebied. Wij investeren in de verdere kwaliteit van onze terreinen, maar vooral zullen wij fors investeren in het versterken van de beleving van de fraaie natuur en het bijbehorende landschap. Juist op deze plek komen drie verhalen bij elkaar: het verhaal van de wording van zuidelijk Flevoland, het verhaal van het water met een centrale rol voor de Blocq van Kuffeler en het verhaal van de bijzondere natuur en het fraaie landschap. Dat zijn niet zomaar verhalen, maar deze verhalen kunnen juist hier echt beleefd worden. Het sis die beleving die Het Flevo-landschap inhoud wil geven, die wij willen faciliteren en stimuleren. Meer mensen en vooral meer inwoners van Almere een geweldige ervaring laten beleven. Wij doen dat in constructief overleg en goede samenwerking met uw gemeente. Deze tijd van Corona benadrukt eens te meer hoe belangrijk natuur in de directe woonomgeving is voor het welzijn, het welbevinden en de gezondheid van mensen. Juist deze plek zal in de toekomst van nog groter belang zijn als ‘uitloopgebied’ van het toekomstige stadsdeel Pampus, met vele tienduizenden nieuwe inwoners van Almere. Het versterken van de recreatieve mogelijkheden gericht op de beleving van natuur en landschap zullen ook flinke economische spin off hebben, direct en indirect. Een overslaghaven staat op gespannen voet met kwaliteit van natuurbeleving. Dat is onze ervaring: geluidshinder wordt letterlijk als zeer storend ervaren. Wij willen u vragen om in uw proces rondom een eventuele overslaghaven zeer zorgvuldig de belangen van natuur, natuurbeleving en recreatie mee te nemen en mee te laten wegen, juist in het belang van uw inwoners. Op welke wijze u dat doet, is aan u. Wij zijn van harte bereid om uw raad, of een delegatie daarvan, in het gebied te ontvangen en rond te leiden en ter plaatse nader in gesprek te gaan. Ik dank u vriendelijk voor de geboden gelegenheid tot inspreken en voor uw aandacht en ik wens u een vruchtbare vergadering toe. Ook de IJsselmeervereniging bekijkt nu hoe de bewoners daarbij gesteund kunnen worden. Het gebied rond De Blocq van Kuffeler, op de Oostvaardersdijk tussen Almere en Lelystad, is het entreegebied van het Nationaal Park NieuwLand en ligt midden tussen drie Natura 2000 gebieden, het Markermeer, de Lepelaars- en Oostvaardersplassen. Flevokust: natuur versus betonpuin – IJsselmeervereniging

Een terugblik op het eerste webinar van Studio Meer IJsselmeer

  Maandag was de aftrap van Studio Meer IJsselmeer. Chris Bakker (It Fryske Gea) en Harm van der Geest (UvA) in discussie over de vraag wat er nodig is voor het IJsselmeer. Het webinar is hier terug te kijken. Wil je meer weten over de kansen en uitdagingen in het IJsselmeergebied, meld je dan aan voor ons volgende webinar op 4 maart. Klik hier voor meer info. Bekijk de filmpjes van Marco Kraal (Sportvisserij Nederland) in ‘de minuut van … de baars’ en Camilla Dreef (Vogelbescherming Nederland) over ‘de minuut van … de visdief’.

Marker Wadden krijgt twee nieuwe eilanden

Beeld: Boskalis Het herstel van de natuur in het Markermeer krijgt een verdere impuls met het besluit nog twee natuureilanden van Marker Wadden aan te leggen. In de beschutting van de eerste vijf eilanden kan de natuurarchipel uitgebreid worden met ongeveer 300 hectare nieuwe natuur, onder en boven water. De financiering van deze verlenging van het project Marker Wadden wordt mogelijk gemaakt met een bijdrage vanuit de ministeries Infrastructuur en Waterstaat en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, provincie Flevoland en Natuurmonumenten. Een mooie impuls voor het herstel van waterkwaliteit en natuur in Nationaal Park Nieuw Land. De twee nieuwe natuureilanden, direct achter de eerste vijf eilanden, zijn een verlenging van het huidige project Marker Wadden en passen binnen het bestemmingsplan. De twee eilanden dragen bij aan het ecologisch herstel van het Markermeer. En de aanleg kan snel uitgevoerd worden omdat de aannemer nog aanwezig is in het gebied. Het definitieve ontwerp van de twee nieuwe eilanden wordt nu verder uitgewerkt. In dit voorjaar wordt gestart met de aanleg. Dat gebeurt volgens dezelfde techniek als de aanleg van de eerste vijf eilanden, uitgevoerd door Boskalis. De eilanden worden opgebouwd met slib, klei, veen en zand dat voor 95% uit de bodem van het Markermeer komt. Ook kan voor een deel schone grond uit de omgeving gebruikt worden om zo bij te dragen aan circulaire economie. Naar verwachting is dan eind 2023 in totaal 1300 hectare nieuwe natuur gerealiseerd. Roel Posthoorn, projectdirecteur Marker Wadden: “De natuureffecten van de eerste eilanden zijn positief. Daarom grijpen Rijkswaterstaat en Natuurmonumenten deze kans voor een opschaling met twee extra eilanden. Door in de luwte van de bestaande eilanden verder te werken, kan dat heel kosteneffectief. Alles staat namelijk klaar om door te kunnen bouwen. De extra eilanden zijn van groot belang voor het herstel van de waterkwaliteit en de ontwikkeling van natuur. “ Eilanden succes voor natuurherstel De deelnemende partijen erkennen het belang van Marker Wadden voor het natuurherstel van het Markermeer. De aanleg van de eerste vijf eilanden van Marker Wadden was succesvol. Uit onderzoek blijkt dat door de vele nieuwe natuuroevers en ondiepe zones een forse toename aan biodiversiteit is. Het onderwaterleven is enorm toegenomen. In de ondieptes ontwikkelen zich algen, onderwaterdieren zoals vlokreeften, schelpdieren, insecten, vissen en planten. Het voedselweb wordt hersteld en vogels en vissen komen massaal op deze voedselrijke nieuwe archipel af. De natuurlijke oevers van de eilanden zorgen voor helderder water en het ronddwarrelende slib dat troebel water veroorzaakt, is nuttig toegepast of ingevangen.  Gedeputeerde Michiel Rijsberman: “De Marker Wadden hebben voor het natuurherstel in het Markermeer al prachtige resultaten laten zien. Het is daarom ook een natuurlijke stap om de Marker Wadden met twee extra eilanden aan te vullen. Een stap die een extra impuls geeft aan het herstel van het leefgebied in Nationaal Park Nieuw Land.” Grote wateren van enorm belang De belangrijkste financiering (10 miljoen euro) komt vanuit de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) van de ministeries IenW en LNV. De kern van dit overheidsprogramma is het terugbrengen van de natuurlijke dynamiek van het water, aanleg van (eerder verloren of ontbrekend) leefgebied en de ecologische processen die daarbij horen. Doel is ecologisch gezonde wateren en hoogwaardige natuur in de grote wateren in ons veranderend klimaat; natuur die tegen een stootje kan. Tegelijk wordt een aantrekkelijke omgeving voor wonen en werken gecreëerd. Daarmee sluit het project naadloos aan bij het gedachtegoed van de Agenda IJsselmeergebied 2050, die overheden, maatschappelijke organisaties, bedrijven en burgers stimuleert de veelheid aan opgaven in het gebied samen èn integraal op te pakken. Minister van IenW, Cora van Nieuwenhuizen: “Het project Marker Wadden levert een grote bijdrage aan de ecologie van het Markermeer en past perfect binnen de ambitie van de Programmatische Aanpak Grote Wateren om met inrichtingsmaatregelen echt een verandering in de ecologische werking te bewerkstelligen. Door de ondieptes krijgen vissen meer kans, wat weer doorwerkt in bijvoorbeeld de vogelstand. Dat met deze bijdrage binnen de huidige plannen, vergunningen en contracten gewerkt kon worden, betekent ook dat het snel en kosteneffectief kan: ‘meer natuur voor je euro’.” Natuurmonumenten en provincie Flevoland dragen beiden een bedrag van 1 miljoen euro bij aan het project.