Uitstapje naar het Balgzand, een mooie broedplek

Het weer is zelden een reden om niet naar buiten te gaan en te genieten van datgene wat het Balgzand, een gebied van Landschap Noord-Holland te bieden heeft. En als we het dan toch over Balgzand hebben mogen de vogels in deze niet onbenoemd blijven. De blijvers, de doortrekkers en de wintergasten laten zich allemaal zien. En omdat Balgzand direct grenst aan het water kan dit leiden tot onverwachte waarnemingen van vogels welke je niet op of bij het wad verwacht. Zoals kramsvogels, koperwieken en tapuiten als doortrekkers, welke de dijk als leidraad benutten. De smienten, pijlstaarten en rotganzen als wintergasten en de bergeenden als blijvers. Verder zien we allerlei soorten, die in de broedtijd op Balgzand solitair of in paartjes voorkomen, nu in grote groepen bijeen staan of foerageren. Dit schrijvende bedenk ik mij: “Hoezo beschikken vogels niet over bewust zijn? Bijvoorbeeld een kluut “weet” dat hij of zij van hetzelfde soort is als al die andere zwart-witte vogels met die omhoog gebogen snavels. Je ziet nooit een kluut te midden van een grote groep bonte strandlopers, om maar eens wat te noemen”. Maar dit terzijde. Grote groepen kluten, kieviten en meeuwen zijn geen uitzondering maar regel in deze tijd van het jaar.     In ieder geval is er in deze maanden veel te genieten op Balgzand ware het niet dat het Corona-virus nog steeds roet in het eten gooit. Alle excursies zijn tot nader order afgelast. Dit neemt overigens niet weg dat je er niet op uit kunt. De Balgzanddijk is afgesloten maar vanaf ’t Kuitje, bij het kijkscherm van de Balgzandpolder, bij het uitkijkpunt ter hoogte van Van Ewijcksluis en bij het Peilschaalhuisje valt er van alles te zien. Let wel even op het tij: bij laagwater “waaieren” de vogels uit over de drooggevallen wadplaten om zich daar vol te eten. Nog een tip: kijk eens goed naar de eenden. Bijvoorbeeld naar de pijlstaarten. Deze mooie eend zien we alleen in het najaar en de winter op Balgzand. Om te broeden vertrekt deze vrij schuwe eend naar het noorden. Hoogst zelden wordt er een broedpaar in Nederland vastgesteld. Maar in deze tijd zijn ze volop bij ons aanwezig. Tijdens de oktobertelling konden er 3759 exemplaren worden genoteerd op Balgzand. Advies: kijk op het zoute water. Vooral daar kun je ze in grote getale aantreffen. Mijn boodschap is duidelijk: er valt genoeg te zien en te beleven buiten! Leo Hofland  

Goede reproductie visdieven in het IJsselmeergebied

Foto: Visdief met kleurring die op Marker Wadden gemerkt werd en op 30 augustus nabij Almere op de dijk aan het uitrusten was. Deze visdief is al bijna in winterkleed. De snavel verkleurt dan van scharlaken rood naar zwarte en de grijze veren worden door spierwitte veren vervangen. Foto Eric Roeland.   Voor het vierde jaar op rij hebben visdieven in het IJsselmeergebied een goed seizoen achter de rug. De meeste visdieven broeden recentelijk op De Kreupel, eilanden langs de Houtribdijk en Marker Wadden. In 2017 en 2018 broedden hier nog minimaal 4000 paar. In 2019 plotseling minder dan de helft hiervan. In 2020 waren het er weer iets meer (ongeveer 2400 paar). Terwijl elders in Nederland de eerste visdieven al eind april op de eieren zitten, was dat in het IJsselmeergebied pas na half mei het geval. Daardoor kropen de eerste kuikens pas na 10 juni uit hun ei. Daar staat tegenover dat er tot laat in juli nieuwe vestigingen waren. Dit betekent dat er begin september nog jongen gevoerd werden, terwijl de meeste visdieven dan al in West-Afrika zijn. De visdieven brachten redelijk veel jongen groot. De gegevens van De Kreupel zijn nog niet beschikbaar, maar op Marker Wadden werd gemiddeld bijna 1 kuiken per paar vliegvlug. Dat lijkt weinig, maar is goed voor een vogelsoort die meer dan 20 jaar oud kan worden. Berekend is dat een paartje jaarlijks gemiddeld 0,8 jong moet grootbrengen om de populatie in stand te kunnen houden. Dat lukt al een paar jaar in het IJsselmeergebied zodat het gebied de eigen broek kan ophouden voor wat betreft de visdieven! In 2020 werden bijna 100 visdieven met een kleurring uitgerust. We willen weten of ze uitwisselen tussen de eilanden en of en welke visdieven nieuwe eilanden gaan bezetten in de komende jaren. Dat leverde al direct leuk resultaat, want we zagen in juli visdieven op Marker Wadden die in juni op De Kreupel geringd waren. Na het broedseizoen zwierven ze uit naar de Waddenzee en over het IJsselmeer. Ze bleven tot laat in augustus. Dit duidt er op dat ze ter plekke voldoende reserves konden vinden voor hun lange reis naar Afrika. Jan van der Winden    

Noord-Hollandse Natuurdag door iedereen gratis te volgen vanaf huis

foto: Ringslang-eierschalen-Jan-Zijp De Noord-Hollandse Natuurdag van Landschap Noord-Holland gaat dit jaar helemaal digitaal. Iedereen kan de lezingen op zaterdag 19 december tussen 10:00 en 14:15 uur vanaf huis volgen. Er zijn maar liefst twaalf verschillende sprekers die over een uiteenlopend aantal natuuronderwerpen vertellen aan de hand van prachtige beelden. Smienten en andere interessante vogels Piet Zomerdijk volgt al jaren de smienten in de Noord-Hollandse polders. Dit heeft veel inzicht opgeleverd in hun gedrag en hun overlevingsstrategie in de winter. Vogelringer Lars Buckx laat mooie foto’s zien van de vogels die geringd zijn op het Ringstation in De Kennemerduinen dat 60 jaar bestaat. Hans Stapersma neemt ons mee in de wereld van de Samenwerkende Vogelwerkgroepen Noord-Holland, de club die 40 jaar geleden werd opgericht om de vogels in Noord-Holland te beschermen. Er is de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar het voedsel van grutto’s en andere vogels in plas-drassen. Dick Melman praat ons bij. Dit voorjaar werd bekend dat de klimaatverandering een grote invloed heeft op de trekvogels in de Waddenzee. Wadvogelonderzoeker Jeroen Reneerkens schudt ons wakker met een interessante lezing. En tal van andere natuuronderwerpen Hoe ver zijn we met de aankoop en inrichting van het NatuurNetwerk Nederland? Nico Jonker vertelt over dit voor de natuur erg belangrijke onderwerp. Lucas Alferink neemt ons mee in de wereld van camera’s die insecten automatisch herkennen. Wat hebben de systemen met gele platen in de weilanden tot nu toe opgeleverd? Geert Timmermans deelt de resultaten van 25 jaar onderzoek aan ringslangen rondom Amsterdam. Luc Knijnsberg, de enthousiaste PWN-boswachter en allesweter uit het Noordhollands Duinreservaat, licht de wereld van de nachtvlinders toe met prachtige foto’s. Sander Lagerveld vertelt over het vleermuisonderzoek dat de laatste jaren in een stroomversnelling is gekomen. Ton Denters weet alles over de vele nieuwe plantensoorten die juist in steden en dorpen opduiken. Marco van Wieringen laat de resultaten zien van alle maatregelen die genomen zijn rond het Noordzeekanaal om trekvissen een kans te bieden verder Noord-Holland in te zwemmen.   Meedoen Het is noodzakelijk om u in te schrijven voor de Natuurdag op zaterdag 19 december 2020. Dat kan via U krijgt dan voor de dag een mail met alle informatie over de dag en de link om de lezingen thuis te volgen. Het is niet noodzakelijk alle lezingen te volgen, u kunt uw interesse volgen aan de hand van het programma op de website. De P.O.F.F. en Landschap Noord-Holland organiseren deze Natuurdag. De Provincie Noord-Holland en de Nationale Postcode Loterij maken de dag financieel mogelijk.

Vliegende zilverkarpers

Op social media zijn verschillende filmpjes te vinden met spectaculaire beelden van springende zilverkarpers. Maar naast spektakel geeft de zilverkarper ook zorgen. Na introductie in het Mississippigebied heeft de soort zich – samen met de graskarper – ontwikkeld tot een invasieve exoot. De zilverkarper blijkt enorm schadelijk voor habitats van andere soorten, ecosystemen in bredere zin en daarmee ook voor de sportvisserij en de daaraan verbonden economie. Voor de ontwikkeling van maatregelen tegen verdere verspreiding van de soort – bijvoorbeeld in de vorm van barrières – is biologische kennis nodig, vooral over zijn zwem, - sprint- en springcapaciteiten. Met behulp van camera’s en een gesleept net is het springvermogen in beeld gebracht. Meer dan 500 bruikbare sprongen werden vastgelegd en per individuele vis onderzocht, waarbij ook lengte en gewicht van de vissen werd gemeten evenals de waterdiepte en watertemperatuur. Na een grondige analyse bleek de lengte van de vis de belangrijkste factor voor de overbrugde afstand. De spronghoek is het meest bepalend voor de hoogte van de sprong. De onderzoekers waren in vergelijking met andere notoire krachtspatsers onder de indruk van de prestaties van de zilverkarper. Zo blijkt de gemiddelde sprongafstand bijna 4,8 meter en de gemiddelde spronghoogte om en nabij 2,8 meter. Met een maximale zwemsnelheid van bijna vijftig kilometer per uur zwemt een zilverkarper de meeste zalmen eruit. De onderzoekers adviseren bij het ontwerpen van barrières als maatregel tegen de verspreiding van invasieve exoten nadrukkelijk rekening te houden met de verkregen resultaten. Hierbij dient te worden uitgegaan van maximale en niet van gemiddelde zwem- en sprongprestaties. Bron: Stell et al. (2020). Analyzing leap characteristics and water escape velocities of silver carp using in situ video analysis. N. Am. J. Fish. Manag. 40: 163-174.