Masterclass Bas Haring – 9 oktober 2019

2018 stond in het teken van 100 jaar Zuiderzeewet, één van de meest ingrijpende wetten waarmee de basis werd gelegd voor de ontwikkeling van Nederland als Delta met grootschalige waterwerken. De afsluiting van de Zuiderzee en inpolderingswerken zijn voorbeelden van de uitwerking van Zuiderzeewet. Vorig jaar organiseerden wij in het kader van deze 100ste verjaardag een aantal Masterclasses met inspirerende sprekers. Mark Mieras en Matthijs Schouten daagden beleidmakers, beslissers, ontwikkelaars en onderzoekers rondom het IJsselmeergebied uit om te kijken naar dit grootste zoetwatermeer van West-Europa vanuit een niet alledaags perspectief. Wat betekent dit meer voor ons? Waar staan we nu? En hoe gaan we er mee om? Op 9 oktober a.s. organiseren we de derde en laatste Masterclass met Bas Haring op Forteiland Pampus. Een inspirerend verhaal op een inspirerende plek, midden in het Blauwe Hart van Nederland! Over Bas haring Bas is filosoof, wetenschapper, informaticus, hoogleraar en presentator van educatieve en inspirerende tv-programma’s. Hij wordt ook wel onze Nederlandse ‘volksfilosoof’ genoemd. Hij ziet het als zijn missie om de wetenschap toegankelijk te maken en weet relevante maatschappelijke thema’s vanuit verschillende invalshoeken te belichten. Hoe ziet hij de rol van de natuur in onze economie? Wie betaalt de rekening voor ons handelen? Wat kunnen we leren van 100 jaar Zuiderzeewet en wat doen we met onze kennis? ‘Welke rol speelt de natuur in onze economie?' Wilt u daarover meediscussiëren, kom dan naar deze Masterclass! Programma 15.15 – 15.30 uur Inschepen Muiden 15.30 – 16.00 uur Vertrek veerboot naar Pampus vanaf Muiden 16.00 – 17.00 uur Masterclass: Bas Haring ‘Wat is de rol van de natuur in onze economie?’ met aansluitend discussie 17.00 – 18.00 uur Hapje en drankje 18.00 – 18.30 uur Terugvaart Pampus - Muiden Aanmelden en locatie Meldt u zich hier aan voor deze Masterclass. De boot vertrekt vanaf de Herengracht (tegenover nr. 33) in Muiden. Vragen kunt u mailen naar info@hetblauwehart.org Wij hopen u te ontmoeten op 9 oktober!

‘Zwemevent Rondje Pampus’: 300 recreatie- en wedstrijdzwemmers zwommen mee voor de natuur!

Voor de achtste keer organiseerde Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk in samenwerking met Swimfantastic en Forteiland Pampus, ‘zwemevent Rondje Pampus’. Op het zonovergoten Pampus waren de condities perfect. Zwemmers konden genieten van de natuur en de vrijheid in het water. Zwemmen in het openwater, speciaal in het IJsselmeergebied, is uniek. Naast het plezier dat de deelnemers ervaren vragen wij als organisatie aandacht voor de kwetsbare natuur in het IJsselmeergebied, voor het belang van schoon en gezond water voor vogels en vissen. Zwemmen voor de natuur Elk jaar gaat een deel van de opbrengst van deelnemers en sponsoren naar een goed doel. Dit jaar nam Joop Bongers, directeur van Sportvisserij Nederland een cheque in ontvangst ter waarde van € 4.728,57. Dit bedrag zal ingezet worden voor een onderzoek dat zij in samenwerking met Wageningen Marine Research gaan doen naar de leefgewoonten van de brasem. Zij voorzien een aantal brasems van een zender en hangen sensoren in het water, bijvoorbeeld bij de Ketelbrug. Door de signalen op te vangen, krijgen zij meer inzicht in het gedrag van brasems. Deze nieuwe onderzoeken ondersteunen wij van harte! Winnaars Onder de perfecte omstandigheden gingen de recreatie- en wedstrijdzwemmers met elkaar de strijd om de eer aan. Bij de recreatiezwemmers kwamen Mark van der Meulen en Claire de Bruijn als eerste aan. Bij de wedstrijdzwemmers gaat het er altijd pittig aan toe. Hans Poulis finishte als eerste man en niet veel later tikte Julia de Leeuw als eerste vrouw de finish aan. Krachten bundelen voor het Blauwe Hart Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk initieert en realiseert projecten die de kwaliteit van het IJsselmeergebied helpen verbeteren. Vanuit dit samenwerkingsverband zetten zij zich in voor een gezond en vitaal IJsselmeergebied. De Coalitiepartners partners Landschap Noord-Holland, Het Flevo-landschap, It Fryske Gea, Natuurmonumenten, Sportvisserij Nederland, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming Nederland, PWN en de Waddenvereniging werken samen aan een integrale aanpak voor natuur. De Agenda IJsselmeergebied 2050 en het Programma Aanpak Grote Wateren zijn voorbeelden van integraal beleid waar de Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk nauw bij betrokken is. Het IJsselmeergebied heeft alles in zich om uit te groeien tot het Blauwe Hart van Nederland, met water als sterk verbindend thema. Zowel overheden als maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en kennisinstellingen hebben hierin een rol. Daarom: Krachten bundelen voor het Blauwe Hart.

Uitgelichte vissoort: de Baars

Een van de meest in het oog springende vissoorten in het Marker- en IJsselmeer is de baars. Een vis die goed is te herkennen aan de rode vinnen en de zes tot acht donkere dwarsbanden over de flanken. Baarzen vormen vaak grote scholen. De grootte van deze scholen hangt samen met het formaat van de vis. Oude, grote baarzen leven vaak ik kleine groepjes van 4 tot 10 vissen of leven zelfs solitair. Zowel voor de sportvisserij als de beroepsvisserij is de baars een belangrijke doelsoort. Na de paling en de snoekbaars is deze roofvis zelfs de belangrijkste soort voor de beroepsvisserij op het IJsselmeer. Door de verbeterde waterkwaliteit, de terugkeer van onderwatervegetatie en wellicht ook door de opkomst van exotische grondels gaat het goed met de baars. Deze opvallend getekende roofvis komt algemeen voor nagenoeg alle watertypes. Zelfs in brak water gedijt de baars goed. Baarzen paaien van april tot juni en zetten hun kuit af op waterplanten en andere structuren. Het kuit van baarzen heeft een kenmerkende vitrage-achtige structuur. Nadat de baarslarven uit het ei komen vullen ze meteen hun zwemblaas met lucht waarna ze richting het open water migreren. Hier groeien ze op tot een lengte van 8 millimeter. Vervolgens zwemmen ze terug naar de begroeide oeverzone waar verder opgroeien. De groei van baars wordt in sterke mate bepaald door de aanwezigheid van voldoende grote prooidieren. Bij de afwezigheid van voldoende prooivis blijven baarzen op zoöplankton foerageren en worden dan in de groei geremd. In dergelijke situaties kunnen baarzen al bij een lengte van 10 tot 12 centimeter geslachtsrijp worden. [caption id="attachment_2993" align="alignleft" width="300"] Foto's Janny Bosman[/caption] Baarzen kunnen een lengte van meer dan 50 centimeter bereiken en ouder dan 20 jaar worden.  De laatste jaren worden er zowel door sportvissers, beroepsvissers  als duikers opvallend veel grote exemplaren aangetroffen. Aangenomen wordt dat er een relatie is met de veel voorkomende zwartbekgrondels die graag door baarzen worden gegeten. Na een aantal slechte jaren lijkt het in het IJsselmeergebied beter te gaan met de baars. De reden hiervoor is niet bekend. Wellicht is dit het gevolg van de reductie in de staande netten visserij die sinds 2014 is ingevoerd. Wellicht heeft het ook te maken met de sterke opkomst van met name de zwartbekgrond in zowel het IJssel- als het Markermeer.  

Een dramatisch lage Spieringstand en de gevolgen voor de Visdief

De Spiering was traditioneel een vis zonder aanzien. Het gezegde ‘een spiering is ook vis als er anders niks is’ geeft aan dat deze soort alleen gegeten werd als al het andere voedsel op was. Op het dieetlijstje van de menselijke consumenten bungelde deze onderaan. In het voedselweb ‘bungelt ‘de Spiering ook onderaan, maar dan als een cruciale bouwsteen. De Spiering zelf eet plankton en wordt gegeten door een heel scala aan soorten bovenin het voedselweb: vissen en vogels. Voor vogels zoals de Visdief is de Spiering een favoriete prooi. Geen moeilijke vinnen, lekker vet en precies de juiste maat. Ook de Dwergmeeuw, Zwarte stern en de zaagbekken (Grote, Middelste en het Nonnetje) eten graag Spiering. Maar de Spieringstand is ingestort. Op dit moment ontbreekt de Spiering vrijwel in het IJsselmeer en Markermeer. In de lange historie van visserijonderzoek is de spieringstand nog nooit zo laag geweest. Gevreesd wordt voor de gevolgen… De warme zomer van 2018 heeft waarschijnlijk de Spiering de das omgedaan. Vermoed wordt dat de bovenste laag van het IJsselmeer te warm werd voor de jonge spiering. Die overleefde dat niet. Het laatste overgebleven restant van het Spieringbestand dat vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee trekt/uitspoelt, is daar vervolgens illegaal bevist het afgelopen seizoen. Foto: Spiering (boven) en baars (onder). De Spiering is het ideale vogelvoer in het IJsselmeer. Photo: Jan van der Winden Ecology uit Van der Winden, Dirksen & Poot 2017). De eerste tekenen van een dramatisch broedseizoen voor de Visdief beginnen zichtbaar te worden. Visdiefjes komen eind april terug uit hun overwinteringsgebieden in west Afrika. Op de broedkolonies op de eilanden Marker Wadden en De Kreupel arriveerden de Visdiefjes dit jaar wel erg laat, en in  veel lagere aantallen dan in vorige jaren. In onderstaande figuur staat het dieet weergegeven van de Visdieven van de Kreupel en de Marker Wadden in 2017 en eerder (2005-2016 van alleen De Kreupel). Duidelijk is dat Spiering van levensbelang is voor de visdief. Illustratie van de prooisoorten die Visdieven voerden aan hun jongen op De Kreupel (in 2005-2016) (90% Spiering!). En prooisoorten die ze 2017 aanvoerden op de Kreupel en op de Marker Wadden (respectievelijk 60% en 40% Spiering). Bron: Van der Winden, Dirksen en Poot (2017). De verwachting is dat er dit jaar geen Spiering is voor de visdiefkuikens van het IJsselmeer. Er zullen maar weinig jongen groot worden en zij zullen het moeten doen met kleine baarsjes. Als het niet beter gaat met de Spiering, blijft de Visdief het moeilijk houden. Bron: Van der Winden J., S. Dirksen & M. Poot 2018. Visdieven in het IJsselmeergebied. Aantalsontwikkeling, kolonisatie eilanden en broedsucces. Rapport 2018-02, Jan van der Winden Ecology, Utrecht.