Het IJ-team: inspiratie aan de voorkant

26 maart 2024

Door Flos Fleischer en Jan Wilbers

Eind 2022 heeft het Bestuurlijk Platform IJsselmeergebied (BPIJ) een inspiratieteam, het IJ-Team genaamd, in het leven geroepen. Dit is een multidisciplinair samengesteld team, bedoeld om de omgevingskwaliteit van concrete projecten in en langs het IJsselmeer een impuls te geven. Het team doet dit door tijdelijk (tot eind 2024) als ‘buitenboordmotor’ van projecten te fungeren en door deze op drie manieren in de samenhang van het IJsselmeergebied als geheel te plaatsen:

  • in de ruimte – kan het project ruimtelijk beter in zijn omgeving worden ingebed?
  • in het functionele palet – kan het project geoptimaliseerd worden door er meer functies aan te verbinden?
  • en in de tijd – kan de houdbaarheid van het project met het oog op (water)veiligheid en zoetwatervoorraad worden verbeterd?

     Met de aanleg van de klimaatbuffer ontstaat er de mogelijkheid om in een nieuwe vorm door te bouwen op de bestaande ruimtelijke kenmerken en kwaliteiten van het gebied

Links: Zicht op de bestaande waterbekkens bij Andijk, met in het midden de dam die beide bekkens scheidt. Behoud van de openheid en weidsheid is belangrijk.
Rechts: Met de aanleg van de klimaatbuffer ontstaat er de mogelijkheid om in een nieuwe vorm door te bouwen op de bestaande ruimtelijke kenmerken en kwaliteiten van het gebied.

Zo levert het IJ-team een belangrijke bijdrage aan de samenhangende omgevingskwaliteit van het unieke landschap van dit bijzondere gebied. Het IJ-team heeft een meerwaarde naast de bestaande organen en instrumenten voor kwaliteitsborging, omdat het als enige de samenhangende gebiedskwaliteit agendeert en bevordert, en plannen en ontwikkelingen in een samenhangende context plaatst en daar aanbevelingen over geeft. Bovendien doet het IJ-team dit aan de voorkant, dat wil zeggen wanneer projecten of initiatieven net zijn opgestart of in de voorbereidende fase zijn.

Uitgangspunt en referentiekader van het IJ-team vormt de Handreiking Omgevingskwaliteit, opgesteld door de BPIJ-werkgroep, die de 3 x 10 Gouden Regels bevat van Frits Palmboom over ruimtelijke kwaliteit, ecologische kwaliteit en erfgoedwaarden.

Links: Riviernatuur (zachthoutbos, rietoevers) nabij de monding van de IJssel, ter hoogte van de Kattenplaat.
Rechts: In één van vier systeemschetsen – Polderdelta, doen de achteroevers van het Ketelmeer volwaardig mee in de kombergingscapaciteit van het systeem; binnen- en buitenwater staan op veel plekken in verbinding met elkaar.

Doel van het IJ-team
Het IJ-Team helpt de omgevingskwaliteit in en om het IJsselmeergebied vorm te geven door samen met projecteigenaren en/of betrokken partijen in een gebied het goede gesprek te voeren, een overzicht van alle ontwikkelingen en plannen op te halen en deze met elkaar te delen en te bespreken, om vervolgens een aantal aanbevelingen rond het versterken van de omgevingskwaliteit te formuleren. De aanbevelingen van het IJ-team leveren inzichten in de samenhang tussen concrete opgaven en de omgevingskwaliteit van het gehele gebied. Ze zijn bedoeld als zetje in de rug om projecten en initiatieven aan de voorkant meer samenhang en ruimtelijke kwaliteit mee te geven. Ze hebben geen formele status.

De belangrijkste rol van het inspiratieteam is die van verbinder, met de samenhangende omgevingskwaliteit als ingang. Het IJ-team treedt niet in de plaats van de bestaande kwaliteitsadviseurs, maar werkt nauw met hen samen en is aanvullend, vanuit de overkoepelende IJsselmeerkwaliteit.

Leren en ontwikkelen
Het team werkt volgens een vaste methode. Elke casus begint met een bezoek van het IJ-team aan het gebied, Dan volgen er drie fysieke sessies met de omgeving. Zo inventariseert het IJ-team eerst alle ontwikkelingen in het gebied en legt zij adviezen en aanbevelingen met de onderbouwingen vast in een IJ-schrift. De afgeronde IJ-schriften worden gedeeld op de website van het Platform IJsselmeergebied.

In het afgelopen jaar heeft het IJ-team gewerkt aan een aantal cases. De uitkomsten en aanbevelingen van elke case zijn vastgelegd in een IJ-schrift, een korte verslaglegging in woord en beeld:

  • IJ-schrift 1 – Aanbevelingen voor de omgevingskwaliteit van de klimaatbuffer bij Andijk
  • IJ-schrift 2 – Verkenning – samenhang in het Ketelmeer en aanbevelingen voor lopende projecten
  • IJ-schrift 3 – Aanbevelingen voor de dijkzone van de Friese IJsselmeerkust.

 

Links: Oudemirdumer Klif met ondergelopen voorland.
Rechts: Principedoorsnede van een zone met natuurlijk peil voor de bestaande dijk. Door deze goed te ontwerpen kan deze nog steeds bijdragen aan de komberging en de zoetwatervoorraad van het IJsselmeer.

Samenstelling IJ-team
Aan het IJ-team zijn de volgende mensen en organisaties verbonden:
Koen Kaffener – water en natuur (Min IenW), Joline Snel – inhoudelijke en productionele ondersteuning (Min BZK), Bauke de Witte – water (RWS), Peter Timmer & Jeroen Zomer – cultureel erfgoed (RCE), Maaike Andela – landschap (prov. Friesland), Melanie Koning – landschap (prov. Flevoland), Mark Eker – landschap (prov. Noord Holland), Nanne Bouma – landschap (prov. Overijssel), Flos Fleischer – natuur (ROIJ), Jankees Salverda – waterbeheer (Waterschap AGV), Jan Wilbers – ontwerp (Wilbers Ontwerp), Pieter Schengenga – teamleider (H+N+S Landschapsarchitecten).

Maaike Andela van de Provincie Fryslân over het landschap van wereldklasse | Themavideo Platform IJsselmeergebied (youtube.com)

Het IJ-team en de Platformdag
Op 11 april 2024 is er tijdens de Platformdag speciale aandacht voor de omgevingskwaliteit van het IJsselmeergebied. Met het IJ-team heeft het Platform IJsselmeergebied een unieke mogelijkheid om de omgevingskwaliteit en integraliteit van ruimtelijke ontwikkelingen in het IJsselmeergebied te versterken. Op deze dag besteden we op een visuele en interactieve wijze aandacht aan de totstandkoming, filosofie, werkwijze en opgebrachte resultaten van het IJ-team in 2023.